Προβλήματα στον λόγο και στην ομιλία του παιδιού

Τα προβλήματα στο λόγο και την ομιλία των παιδιών, αρχικά, χωρίς αμφιβολία θα ανησυχήσουν τους γονείς, όμως χωρίς πανικό και με τη σωστή ενημέρωση μπορούν να αποκατασταθούν!

Όπως η κινητική ή η γνωστική, έτσι και η γλωσσική ανάπτυξη κάθε παιδιού ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια. Βήμα-βήμα τα παιδιά μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τις λέξεις, να αρθρώνουν προτάσεις, αλλά και να κατανοούν όσα οι άλλοι τους λένε. Ποιος γονιός δεν έχει χαρεί με την πρώτη λεξούλα του μωρού του ή αργότερα με τις αστείες προτάσεις που σχηματίζει; Μερικά παιδιά, όμως, ενίοτε μοιάζουν να χάνονται στο δαίδαλο της γλώσσας. Δεν προφέρουν σωστά κάποιες λέξεις ή δεν κατανοούν κάποιες προτάσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υστερούν σε εξυπνάδα και δραστηριότητα. Εκεί επεμβαίνει η λογοθεραπεία, που ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση προβλημάτων λόγου και ομιλίας, καθώς και γενικότερα με προβλήματα επικοινωνίας ενός ατόμου. Στόχος της είναι η ομαλή ένταξη του παιδιού στο κοινωνικό ή σχολικό περιβάλλον, μέσα από εξατομικευμένη θεραπευτική παρέμβαση. Τι, όμως, πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς για τις διαταραχές του λόγου και της ομιλίας στα παιδιά και πώς οφείλουν να τις αντιμετωπίζουν; Σας δίνουμε όλες τις πληροφορίες που χρειάζεστε!

• Πολλοί γονείς τρομάζουν αρχικά όταν αντιλαμβάνονται ότι το παιδί τους έχει κάποια διαταραχή στο λόγο του. Κάποιοι κατακλύζονται από αισθήματα ενοχής για το τι έκαναν εκείνοι λάθος. Αυτό τους κάνει να χάνουν πολύ σημαντικές στιγμές χαράς από τη σχέση τους μαζί του. Η ιδιαιτερότητα της ομιλίας του μετατρέπεται σε εμμονή, οπότε και η διαταραχή αντί να μειώνεται ενισχύεται. Δεν πρέπει να αγνοήσετε το πρόβλημα, αλλά μην το δαιμονοποιείτε κιόλας! Χρειάζεται ψυχραιμία και κατανόηση.
• Η έγκαιρη διάγνωση των όποιων προβλημάτων λόγου του παιδιού και η άμεση παρέμβαση του λογοθεραπευτή θα το βοηθήσουν να συμμετέχει ισότιμα στη μαθησιακή διαδικασία αλλά και θα τονώσουν την αυτοπεποίθησή του, ώστε να μη νιώθει αποκομμένο από τα άλλα παιδιά.

Το πώς και το πότε της ομιλίας

Η εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας μπορεί να διαφέρει από παιδί σε παιδί. Τοποθετώντας, όμως, τη γλωσσική ανάπτυξη σε ένα γενικό πλαίσιο, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως φυσιολογική εξέλιξη τα παρακάτω:

• Έως τα 3 έτη περίπου το παιδί έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί κάποιες λέξεις και να σχηματίζει μικρές προτάσεις, δύο έως τριών λέξεων. Δείχνει να καταλαβαίνει την προτροπή αλλά και την αποτροπή και εκφράζει περιέργεια για τα όσα βλέπει στο περιβάλλουν του.
• Από τα 3 έως τα 5 του χρόνια η ανάπτυξη είναι ραγδαία. Αρχίζει σταδιακά να συνεννοείται και το λεξιλόγιό του εμπλουτίζεται θεαματικά. Ρωτάει, τραγουδάει και προφέρει ικανοποιητικά σχεδόν όλα τα γράμματα του αλφαβήτου.
• Από τα 5 έτη και μετά το παιδί είναι σε θέση να σχηματίζει σύνθετες προτάσεις, να κατανοεί αντίθετες έννοιες, να μιλά χωρίς σοβαρά συντακτικά και γραμματικά λάθη, να ρωτάει συνειδητά και να χρησιμοποιεί γραμματικούς χρόνους στα ρήματα.

Συμπτώματα διαταραχής

Τα συνήθη συμπτώματα που θα πρέπει να οδηγούν τους γονείς σε κάποιον λογοθεραπευτή έχουν να κάνουν κυρίως με δυσκολίες στην επικοινωνία, αλλά και την άρθρωση του παιδιού.

Ένα παιδί με προβλήματα στην ομιλία μπορεί να:

• Μπερδεύει τους ήχους μέσα σε συγκεκριμένες λέξεις.
• Αδυνατεί να μιμηθεί συγκεκριμένους ήχους ή ομάδες ήχων.
• Παραλείπει ήχους ή και συλλαβές από κάποιες λέξεις.

Ένα παιδί με προβλήματα στο λόγο μπορεί να δυσκολεύεται να:

• Καταλάβει αυτά που του λένε.
• Βάζει λέξεις στη σειρά και να σχηματίζει προτάσεις.
• Βρίσκει τις κατάλληλες λέξεις που χρειάζεται για να εκφραστεί και να συντάξει σωστά τις προτάσεις του.
• Παίρνει μέρος σε μία συζήτηση. Εκφράζεται με ευκολία και ανάλογα με τις περιστάσεις. Αν, λοιπόν, παρουσιαστούν συμπτώματα όπως δυσκολία στο σχηματισμό προτάσεων, εκφραστικά λάθη, παράλειψη ή αλλαγή ήχων στις λέξεις, αδυναμία στο να ξεκινήσει κάθε φράση του, επανάληψη ή επιμήκυνση συλλαβών, τικ κατά την ομιλία κ.λπ., θα ήταν καλό οι γονείς να απευθυνθούν σε έναν ειδικό λογοθεραπευτή ώστε να ελεγχθεί το στάδιο της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού. Δυστυχώς, αρκετοί γονείς το καθυστερούν ελπίζοντας ότι το παιδί τους θα ξεπεράσει από μόνο του τις δυσκολίες του και συνηθίζουν να το πιέζουν, καθώς θεωρούν ότι μπορούν με τη δική τους προσπάθεια και την ωρίμανση του ίδιου του παιδιού να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Επίσης, θεωρούν ότι αν παραδεχτούν ότι το παιδί χρειάζεται βοήθεια είναι σαν να παραδέχονται ότι είναι «προβληματικό». Ωστόσο, είναι σημαντικό το παιδί να βοηθηθεί άμεσα, διότι αυτή η δυσκολία στην επικοινωνία μπορεί να οδηγήσει στην εδραίωση ενός προβλήματος και στην εμφάνιση δευτερογενών ψυχολογικών προβλημάτων.

Συνηθισμένες διαταραχές

Tαχυλαλία: Είναι μια διαταραχή της ροής της ομιλίας, κατά την οποία ο λόγος χαρακτηρίζεται από υπερβολική ταχύτητα αλλά και από την ανυπαρξία παύσεων.

Δυσλαλία: Σε αυτήν τη διαταραχή το παιδί δεν μπορεί να σχηματίσει σωστά ένα η περισσότερα φωνήματα ή συνδυασμούς φωνημάτων της γλώσσας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω κακής διάπλασης των φωνητικών οργάνων (π.χ. δόντια) ή το πρόβλημα μπορεί να είναι αντιληπτικό, δηλαδή να μην ξεχωρίζει κάποια φωνήματα μεταξύ τους (π.χ. αντί γάλα, λέει γάτα).

Δυσγραμματισμός: Όταν το παιδί χρησιμοποιεί λανθασμένα βασικούς γραμματικούς ή συντακτικούς κανόνες, ίσως υπάρχει κάποια μορφοσυντακτική διαταραχή.

Τραυλισμός: Είναι μια διαταραχή της φυσιολογικής ροής του λόγου του παιδιού, κατά την οποία επαναλαμβάνονται φωνήματα ή ακόμη και συλλαβές.

Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας;

Υπάρχουν τρόποι να βοηθήσετε το παιδί σας στηρίζοντάς το, για να  ξεπεράσει με τον καλύτερο τρόπο τα προβλήματα ροής του λόγου του. Μερικοί από αυτούς είναι και οι παρακάτω:

• Μην κριτικάρετε την ομιλία του παιδιού (π.χ. «Μίλα σωστά!»).
• Μην ειρωνεύεστε το πώς μιλάει (π.χ. «Πάλι τα είπες… άψογα! Τι να σου πω κι εγώ τώρα!»).
• Μην το συγκρίνετε (π.χ. «Πάρε παράδειγμα από την αδερφούλα σου η οποία μιλάει τόσο καθαρά, όμορφα και ωραία!»).
• Μην τιμωρείτε το παιδί για το πρόβλημά του (π.χ. «Αν δεν το πεις σωστά, δεν έχει γλυκό!»).
• Μην το πιέζετε να προφέρει φθόγγους που δεν έχει κατακτήσει. Με το να επαναλαμβάνετε τις λέξεις, εκείνη τη στιγμή που το παιδί κάνει λάθος, δεν το βοηθάτε. Αντίθετα μπορεί και να το αγχώσετε! Αν ήταν τόσο απλό για εκείνο, θα το είχε ήδη πει (π.χ. «Γιώργο, όχι μαμελάδα. Πες μαρ-με-λά-δα»).
• Μην το διακόπτετε. Πρέπει να το αφήνετε να ολοκληρώνει, ακόμη και όταν δυσκολεύεται (π.χ. μην πείτε: «Καλά, καλά, κατάλαβα»).
• Ζητήστε οπωσδήποτε τη βοήθεια ενός ειδικού. Εσείς ακολουθήστε τις συμβουλές του και δώστε στο παιδί σας θαλπωρή, στήριξη και αγάπη. Έτσι, σίγουρα θα καταφέρει περισσότερα.

Πού να απευθυνθείτε;

Έχουν γίνει και στη χώρα μας αρκετά βήματα αρωγής προς τους γονείς που έχουν παιδιά με προβλήματα λόγου. Τα περισσότερα ταμεία καλύπτουν τη διάγνωση και ένα ποσοστό της αποκατάστασης του λόγου σε ιδιωτικά κέντρα, όπου προσφέεται ουσιαστική βοήθεια. Αρχικά, λοιπόν, μπορείτε να απευθυνθείτε στο ταμείο όπου είναι ασφαλισμένο το παιδί σας και να κλείσετε ραντεβού, ώστε να ενημερωθείτε και να γίνει αξιολόγηση του προβλήματος. Στην πορεία επιλέξτε προσεκτικά κάποιον θεραπευτή ή κέντρο, όπου θα νιώθει άνετα το παιδί και θα σας εμπνέει και εμπιστοσύνη.

Τί κάνει ο λογοθεραπευτής;

Ο λογοθεραπευτής αξιολογεί το στάδιο γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού. Εφόσον κριθεί απαραίτητο, οργανώνει ένα πρόγραμμα θεραπευτικής παρέμβασης, σε συνάρτηση με το παιδί και τη διαταραχή που υπάρχει. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει ειδικές ασκήσεις με τη βοήθεια κυρίως εποπτικού υλικού, όπως βιβλία, ειδικές κάρτες, ηλεκτρονικά προγράμματα, αλλά και ασκήσεις αλληλεπίδρασης παιδιού & δασκάλου, μουσικής, θεατρικού παιχνιδιού κ.ά.

Με τη συνεργασία της φιλολόγου, απόφοιτης του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στον Τομέα Ειδικής Παιδαγωγικής – Λογοθεραπείας, Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου.