Οι προκλήσεις της ανάπτυξης

Τα μωρά μεγαλώνουν. Αυτός είναι ο κανόνας της φύσης. Καθώς όμως μεγαλώνουν έρχονται μαζί και οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι γονείς στις διαφορετικές φάσεις της συναισθηματικής τους ανάπτυξης. Ας γνωρίσουμε τις βασικές!

Πόσες φορές δεν απορήσατε γιατί το ένα σας παιδί ήταν το πιο ήρεμο του κόσμου και το άλλο έμοιαζε με θηρίο;

Μητέρα δύο παιδιών, θυμάται χαρακτηριστικά όταν γέννησε τη δεύτερη κόρη της, ότι με την πάροδο των μηνών διαπίστωσε πως το μεγάλωμα κάθε παιδιού είναι τόσο διαφορετικό, όπως η νύχτα με τη μέρα. Κάθε ανθρώπινο ον είναι μοναδικό και η συναισθηματική ανάπτυξη του κάθε παιδιού υπακούει σε αυτόν τον κανόνα.Τα παιδιά δέχονται, βεβαίως, επιρροές από το περ βάλλον τους, αλλά τις προσαρμόζουν στο ταμπεραμέντο τους. Το αν π.χ. ένα ευερέθιστο παιδί γίνει πολύ νευρικό εξαρτάται και από το πώς θα το μάθουν οι γονείς να διαχειρίζεται το θυμό του. Παρακάτω θα βρείτε τυπικές προκλήσεις της συναισθημα τικής ανάπτυξης που καλείστε να αντιμετωπίσετε με παιδιά που έχουν «έντονη» προσωπικότητα και πώς να τα βοηθήσετε!

ΕΝΤΟΝΕΣ AΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Για τα βρέφη και νήπια ο κόσμος είναι αρκετά πιεστικός και άγνωστος. Δεν μπορούν να εκφραστούν, δεν μπορούν να κάνουν αυτό που θέλουν (όπως να πετάξουν σαν τον Σούπερμαν) και φυσικά  δεν μπορούν πάντα να έχουν ό,τι θέλουν. Για τα νήπια με έντονη προσωπικότητα αυτά τα «δεν» και τα «μη» μοιάζουν να είναι ακόμη πιο απαγορευτικά. Εξίσου έντονα, όμως, βιώνουν και τα «ναι» ή καθετί θετικό. Για παράδειγμα, δεν θα σας κάνουν μία αγκαλιά αλλά δέκα, δεν θα αρκεστούν σε ένα φιλί αλλά θα θέλουν να τα φιλάτε για πολύ! Ακόμη και το να τα πείσετε να καθίσουν στο καρεκλάκι τους για φαγητό μπορεί να είναι μια έντονη στιγμή. Ξεσπούν εκεί που δεν το περιμένετε (όχι χωρίς προειδοποίηση) και μοιάζουν να έχουν γαϊδουρινό πείσμα σε κάθε έκφανση της καθημερινότητάς τους για να πετύχουν αυτό που εκείνα θέλουν, όποτε το θέλουν.

Πώς να βοηθήσετε: Το να καταγράψετε τι είναι αυτό που προκαλεί τα ξεσπάσματα του παιδιού σας είναι ένα πρώτο στάδιο. Ένα νήπιο, π.χ., μπορεί να γκρινιάζει όσο παίζει στο πάρκο επειδή πεινάει. Αν δεν δώσετε σημασία, θα προκαλέσετε μια οργισμένη αντίδραση προκειμένου να σας πείσει ότι καθυστερήσατε να το ταΐσετε. Επίσης κάθε νέο περιβάλλον, νέα πρόσωπα ή οτιδήποτε τους προκαλεί αίσθημα ανασφάλειας μπορεί να προκαλέσει ξέσπασμα. Για να του γνωρίσετε ακόμη και ένα νέο παιχνίδι θα χρειαστεί να το κάνετε σταδιακά, διαβεβαιώνοντάς το ότι δεν πρόκειται να συμβεί τίποτα κακό και ότι έχει τη δυνατότητα εάν κάτι δεν του αρέσει να το αλλάξει. Επειδή δεν είναι σε θέση με λόγια να σας εξηγήσει γιατί κλαίει θα πρέπει να εκπαιδευτείτε στο να καταλαβαίνετε τη γλώσσα του σώματος.

Η ΩΡΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

Στην ηλικία των 4 ή 5 ετών πολλά παιδιά με έντονη προσωπικότητα είναι σε θέση να επικοινωνήσουν για τα συναισθήματά τους. Εδώ χρειάζονται τη βοήθειά σας για να μπορέσουν να εκλογικεύσουν όσα νιώθουν.Τι είναι θυμός; Τι είναι λύπη; Πρέπει να είστε παραστατικοί και απλοϊκοί στις εξηγήσεις σας, ώστε το παιδί να μην μπερδεύεται. Η μετάβαση σε νέες καταστάσεις, όπως ο παιδικός σταθμός, μπορεί να είναι στρεσογόνος διαδικασία και το παιδί να δείξει θυμό ή ντροπή.

Πώς να βοηθήσετε: Το παιχνίδι των ρόλων είναι εξαιρετικά χρήσιμο για να βοηθήσετε τα παιδιά να αντεπεξέλθουν στην κατάσταση.Προετοιμάζει τα παιδιά για τις καταστάσεις που έρχονται χωρίς να τρομάζουν. Δώστε την ευκαιρία στο παιδί να προτείνει τρόπους για να αντιμετωπίσει κάθε κατάσταση.

ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ

Καθώς το παιδί ετοιμάζεται να πάει σχολείο οι έντονες αντιδράσεις γίνονται πιο ήπιες. Το παιδί μπορεί να διοχετεύσει τα συναισθήματά του στο παιχνίδι και την κοινωνικοποίηση και συναναστροφή με τους συμμαθητές του. Τώρα έχει καθήκοντα, μαθήματα και υποχρεώσεις να το απασχολούν. Μια αντίδραση που πρέπει να περιμένετε είναι η έντονη απογοήτευση. Τα παιδιά με έντονη προσωπικότητα ενθουσιάζονται και απογοητεύονται εύκολα.

Πώς να βοηθήσετε: Όταν το παιδί επιστρέφει από το σχολείο και είναι «φουρτουνιασμένο» μην του κάνετε παρατήρηση. Δείξτε ότι συμπάσχετε και κάντε του μια μεγάλη αγκαλιά. Καθώς θα κάνει τα μαθήματά του μπορεί να του φανούν… βουνό και να αισθάνεται ότι δεν θα τα καταφέρει. Το σύστημα και η οργάνωση είναι το παν για να μην αγχώνεται και να είναι αποτελεσματικό!

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ

Υπάρχουν τυπικά χαρακτηριστικά στη συναισθηματική ανάπτυξη όλων των παιδιών:

• Βρεφική ηλικία

Μετά τη γέννησή του, το βρέφος βρίσκεται σε μια γενική θυμική συναισθηματική διέγερση, δηλαδή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε κάθε ερέθισμα με το κατάλληλο συναίσθημα. Γι’ αυτό και οι τυπικές του αντιδράσεις είναι το κλάμα ή το γέλιο. Ωστόσο έως το 2ο έτος στο συναισθηματικό τομέα προκύπτουν όλα τα είδη συναισθήματος (αγάπη ζήλια, θυμός κ.ο.κ). Επίσης αξίζει να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συνήθως στον 7ο ή 8ο μήνα, παρατηρείται η προσκόλληση του παιδιού στη μητέρα και τα μέλη της οικογένειας και η πρόκληση άγχους, φόβου όταν αυτά απομακρύνονται. Δεν πρέπει, λοιπόν, το βρέφος/μικρό σας να μένει μόνο του ή με τελείως άγνωστα σε αυτό πρόσωπα και στην περίπτωση που υπάρξει ανάγκη απομάκρυνσης της μητέρας, πρέπει να του δοθούν εξηγήσεις για το πότε θα γυρίσει. Το άγχος του αποχωρισμού είναι ένα συναισθηματικό στάδιο που περνούν τα περισσότερα μωρά και ξεπερνούν με επιτυχία χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.

• Νηπιακή ηλικία

Η νηπιακή ηλικία αποκαλείται πολλές φορές «πρώτη εφηβεία», καθώς οι τάσεις αυτονομίας που τη χαρακτηρίζουν θυμίζουν εκείνες της εφηβείας. Το παιδί στην προσπάθειά του να αυτονομηθεί και να χειριστεί τις δεξιότητες που απέκτησε ξεπερνά πολλές φορές τα όρια. Έχει συχνά εκρήξεις θυμού, ζήλιας, πείσμα, ανυπακοή, μη δικαιολογημένες φοβίες και όλα σε μεγάλο βαθμό. Όλη αυτή η κατάσταση δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας, καθώς σιγάσιγά υποχωρεί (προς το τέλος της νηπιακής ηλικίας).

Ένα άλλο κομμάτι που αναπτύσσεται σε αυτή τη φάση είναι η κοινωνικότητα του παιδιού, καθώς διευρύνεται ο κοινωνικός του κύκλος, γνωρίζει άτομα εκτός του οικογενειακού του περιβάλλοντος, κυρίως άλλα παιδάκια και αρχίζει να συνειδητοποιεί την ύπαρξη κανόνων, ευχαρίστησης αλλά και υποχρεώσεων μέσα από το παιχνίδι με άλλα παιδιά.

• Σχολική ηλικία

Κατά την περίοδο αυτή γίνεται η μετάβαση από το «εγώ» στο «εμείς». Με την είσοδό του στο σχολείο το παιδί μετατοπίζει το ενδιαφέρον του από τον εαυτό του στους συνομηλίκους του και καθώς το σχολείο είναι η μικρογραφία της κοινωνίας συντελεί και στην κοινωνικοποίησή του.Το παιδί μαθαίνει να συνεργάζεται, να κάνει φιλίες (κυρίως με το ίδιο φύλο), να τηρεί τις υποχρεώσεις του και να εντάσσεται σε ομάδες, προσπαθώντας όχι μόνο για τη μονάδα (εαυτός) αλλά και για το σύνολο. Το παιδί, έχοντας αποκτήσει ως τώρα αυτονομία, αυτοεξυπηρέτηση και προσωπική πρωτοβουλία, επιδίδεται στην «ολοκλήρωση έργων» και την επίτευξη στόχων.

Mε τη συνεργασία της ψυχολόγου, MSc παιδοψυχολογίας Lancaster University, πτυχιούχου Πάντειου Πανεπιστημίου- Σίλειας Δημουλή.