Μονογονεϊκές οικογένειες
Ο μονογονεϊσμός δεν είναι απλά μια τάση αλλά μια κοινωνική πραγματικότητα. Παρά το γεγονός ότι κάθε παιδί χρειάζεται δύο γονείς για να μεγαλώσει σωστά, οι γονείς μονογονεϊκών οικογενειών, δίνουν τη μάχη τους και φαίνεται να τα καταφέρνουν!
Για τους περισσότερους ανθρώπους ο ερχομός ενός παιδιού στον κόσμο είναι η απόδειξη της αγάπης και της αρμονικής συνύπαρξης με τον σύντροφό τους. Λίγο-πολύ η πορεία τους προς τη δημιουργία οικογένειας είναι η ίδια: γνωρίζονται, γίνονται ζευγάρι, περνούν κάποιο χρονικό διάστημα μαζί και αν κριθεί η σχέση τους στο χρόνο επιτυχημένη, δημιουργούν οικογένεια. Αυτό ήταν και είναι το κυρίαρχο πρότυπο οικογενειακής δομής ανά τους αιώνες. Τα τελευταία, όμως, χρόνια κάνει την εμφάνισή της και μια διαφορετική μορφή οικογένειας, η μονογονεϊκή οικογένεια, δηλαδή εκείνη που δεν αποτελείται από δύο γονείς αλλά από έναν μόνο γονέα. Συναντάμε, πλέον, αρκετά συχνά, γυναίκες που αποφάσισαν να μεγαλώσουν ένα παιδί χωρίς ή μακριά από τον πατέρα ή άντρες που μεγαλώνουν το παιδί τους μόνοι τους.
Τα αίτια των μονογονεϊκών οικογενειών
Γιατί όμως μια γυναίκα ή ένας άνδρας επιλέγουν το δρόμο του μονογονεϊσμού; Οι λόγοι ποικίλλουν. Κάποιοι απ’ αυτούς, είναι οι εξής:
- Διαζύγιο και άρνηση να ξαναβρεθούν σε μια σχέση γάμου.
- Αμφισβήτηση του θεσμού του γάμου αλλά και οποιωνδήποτε παραδοσιακών αξιών.
- Αίσθημα υλικής και ψυχικής αυτάρκειας στη ζωή που επιτρέπει σε έναν γονέα να τα βγάλει πέρα μόνος του με την ανατροφή των παιδιών του χωρίς σύντροφο.
- Η δυσκολία των ανθρώπινων σχέσεων για τη δημιούρια ολοκληρωμένης οικογένειας.
- Προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης των δύο φύλων.
- Επιθυμία παραίτησης από ρόλους της παραδοσιακής οικογένειας.
Η στάση του Κράτους και της Κοινωνίας
Οι ιδανικές συνθήκες για την ανατροφή ενός παιδιού είναι σίγουρα η αρμονική συνύπαρξη δύο γονέων, που μοιράζονται τις ευθύνες αλλά και τις χαρές. Τι γίνεται, όμως, εάν η οικογένεια είναι μονογονεϊκή; Κρίνεται καταδικαστέα; Το μόνο σίγουρο είναι ότι και στις δύο μορφές οικογένειας, την παραδοσιακή και τη μοντέρνα, υπάρχουν αντιξοότητες και δυσκολίες. Με δεδομένο ότι ο μονογονεϊσμός συνιστά μια καινούρια κοινωνική πραγματικότητα για τα ελληνικά δεδομένα, βρίσκεται συχνά στο «εδώλιο» αντιμετωπίζοντας επικρίσεις αλλά και αμφισβήτηση. Κάποτε μάλιστα το βαρύ φορτίο της κοινωνικής αποδοκιμασίας σηκώνει και το ίδιο το παιδί, που έρχεται αντιμέτωπο με τα σχόλια συμμαθητών, φίλων, ακόμη και πιο μεγάλων ηλικιακά ατόμων.
Επιπροσθέτως, η κρατική μέριμνα αποδεικνύεται προς το παρόν ανεπαρκής, καθώς ελάχιστα έχει να προσφέρει σε έναν γονέα που μεγαλώνει το παιδί του μόνος του. Το νομοθετικό πλαίσιο βρίσκεται σε πρώιμα στάδια ενώ, ταυτόχρονα, η συντηρητική ελληνική κοινωνία κρίνει αυστηρά τους ανύπαντρους γονείς, ιδίως τις γυναίκες. Δεν ισχύει το ίδιο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες: στη Σουηδία, για παράδειγμα, η μονογονεϊκή οικογένεια αφενός χαίρει του ίδιου σεβασμού με την παραδοσιακή, αφετέρου υποστηρίζεται σθεναρά από τους πολιτικοκοινωνικούς φορείς με σειρά αυστηρών νομοθετημάτων, τα οποία προστατεύουν ουσιαστικά και συχνά εξασφαλίζουν ως έναν σημαντικό βαθμό την καλύτερη διαβίωση του γονέα και του παιδιού του. Παρόλα αυτά πολλοί γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τους τα παιδιά τους τα έχουν καταφέρει αρκετά καλά, κάνοντας τον κοινωνικό τους περίγυρο να τους αποδεχτεί και μάλιστα να τους επικροτήσει.
Αποφασίσατε να μεγαλώσετε μόνη ένα παιδί!
Παρόλα τα αντικειμενικά εμπόδια κάποιοι άνθρωποι τολμούν να περπατήσουν σ’ αυτόν το δύσβατο δρόμο, θεωρώντας, πάντα για τους δικούς τους λόγους, ότι κάνουν το καλύτερο για το πλάσμα που θα φέρουν στον κόσμο. Σίγουρα δεν είναι ό,τι πιο εύκολο. Για την ακρίβεια, θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια απόφαση ηρωική. Ωστόσο, εάν η απόφασή σας είναι συνειδητή και αποτέλεσμα ώριμης και συγκροτημένης σκέψης, τότε τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ πιο εύκολα και έτσι να διασφαλίσετε μια αρμονική ζωή τόσο για εσάς όσο και το παιδί σας.
Κάποιες συμβουλές
Λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ο γονέας, τόσο σε πρακτικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο, θα προσπαθήσουμε να προτείνουμε κάποιες λύσεις και ιδέες ώστε να κάνει τη ζωή του ευκολότερη:
Οικονομική ασφάλεια: Εάν έχετε λάβει τη γενναία απόφαση να μεγαλώσετε μόνοι σας το παιδί σας, καλό θα ήταν να έχετε φροντίσει ώστε να μην αντιμετωπίζετε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες. Ένα παιδί έχει πολλές ανάγκες, τις οποίες σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να καλύψει και να ικανοποιήσει μόνο ένας γονέας. Προνοήστε για το μέλλον του, βάλτε λεφτά στην άκρη, κάντε οικονομία.
Οικογενειακή στήριξη: Επίσης, είναι σημαντικό να είστε βέβαιοι ότι περιβάλλεστε από ανθρώπους οι οποίοι έχουν τη διάθεση να σας στηρίξουν σε αυτόν τον «αγώνα» τόσο συναισθηματικά όσο και πρακτικά. Εξηγήστε στην οικογένειά σας και στους δικούς σας ανθρώπους με ειλικρίνεια τι σας οδήγησε σε αυτή την επιλογή και ζητήστε να σεβαστούν καθώς και να στηρίξουν την εν λόγω πρωτοβουλία σας.
Ενημέρωση: Μην επιτρέψετε στον εαυτό σας να κινηθεί παρορμητικά και επιπόλαια. Ένα παιδί είναι μια μεγάλη χαρά αλλά και μια τεράστια ευθύνη με πολλά προβλήματα και ιδιαίτερες απαιτήσεις. Σκεφθείτε καλά, συναναστραφείτε με ανθρώπους που έχουν ανάλογη εμπειρία και ακούστε τις συμβουλές τους. Συμβουλευτείτε ειδικούς παιδοψυχολόγους, παιδιάτρους και παιδαγωγούς ως προς το πώς να χειριστείτε αυτή σας την απόφαση.
Σκεφτείτε καλά: Φροντίστε να γνωρίζετε τα όριά σας πριν κάνετε ένα τέτοιο βήμα. Γι’ αυτό μην αγνοείτε τα… καμπανάκια,· αν έχετε την όποια αναστολή ή αμφιβολία, η οποία βέβαια μπορεί να εκδηλωθεί και με ψυχοσωματικές αντιδράσεις, πάρτε το χρόνο σας και μεταθέστε την απόφασή σας.
Ακούστε κι άλλες γνώμες: Διαβάστε, ερευνήστε στο internet, επικοινωνήστε με αρμόδιους οργανισμούς ή συλλόγους. Ζητήστε τη γνώμη και των δικών σας ανθρώπων. Ενδέχεται να εντοπίσετε ή να ακούσετε σημαντικά πράγματα, τα οποία δεν είχατε καν σκεφθεί, ώστε να τα λάβετε υπόψη σας.
Η σχέση με το παιδί
Δεν αρκεί μόνο η αγάπη σας, αλλά ούτε η υπερ-προθυμία σας να του προσφέρετε τα πάντα αδιαφορώντας για τις δικές σας ανάγκες, για να αναλάβετε ένα τέτοιο εγχείρημα. Έχετε πάντοτε στο νου σας ότι δεν είστε υπεράνθρωπος και κάποτε μπορεί να σας «προδώσει», είτε βιολογικά είτε ψυχικά, ο εαυτός σας. Γι’ αυτό μάθετε από νωρίς στο παιδί σας να είναι αυτόνομο και να πατάει γερά στα πόδια του. Μην το ενθαρρύνετε να εξαρτάται από εσάς ούτε και να «αγκιστρώνεται» πάνω σας.Καθώς το μεγαλώνετε μόνη σας,καταπολεμήστε την τάση σας να είστε υπερπροστατευτική απέναντί του, καθώς η υπερπροστασία βλάπτει τα παιδιά!
Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα της σχέσης με το παιδί σας. Χτίστε μια σχέση ουσιαστική, όχι ποσοτική. Μην ξεχνάτε ότι το παιδί εξαρτάται απόλυτα από σας και περιμένει τα πάντα. Δεν αρκούν μόνο η άφθονη υλική προσφορά και η φροντίδα. Για εκείνο είστε ο κόσμος όλος, ο άξονας αναφοράς του, ιδίως όσο είναι μικρό σε ηλικία. Πρέπει να μάθετε από νωρίς να επικοινωνείτε, κατά το δυνατόν πληρέστερα, με ειλικρίνεια και εντιμότητα απέναντί του. Εξηγήστε του από νωρίς με τα πιο απλά και γλυκά λόγια πόσο το αγαπάτε και ότι είστε εκεί γι’ αυτό, δίνοντάς του βέβαια ταυτόχρονα να καταλάβει ότι είναι ένας ανεξάρτητος άνθρωπος που πρέπει να μπορεί να «υπάρξει» και από μόνος του.
Μην το κακομαθαίνετε: Θέστε όρια. Μην αφήνετε τις όποιες ανασφάλειές σας ή και την αδυναμία που του έχετε να υποσκελίσουν τον παιδευτικό σας ρόλο. Μην υποχωρείτε πάντα σε όλα τα αιτήματά του από ενοχές που το μεγαλώνετε χωρίς δεύτερο γονέα, διότι έτσι δεν θα μάθει να εκτιμά αλλά ούτε και να έχει μέτρο στις απαιτήσεις του.
«Γιατί εγώ δεν έχω μαμά/ μπαμπά;»: Το κρίσιμο ερώτημα, αργά η γρήγορα, θα τεθεί, ως απορία ή και παράπονο. Τα παιδιά αισθάνονται και αντιλαμβάνονται καταστάσεις που πιθανώς εμείς δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε. Προσπαθήστε, με τρόπους που θα έχετε σαφώς ετοιμάσει καιρό πριν, να του δώσετε να καταλάβει, έχο-ντας, βέβαια, πάντα στο νου σας ότι το παιδί δεν είναι υποχρεωμένο τελικά να σας κατανοήσει. Καλείται να επωμιστεί μια επιλογή που πάρθηκε ερήμην του και που σίγουρα θα το ακολουθεί σε ολόκληρη τη ζωή του. Σκύψτε πάνω από το πρόβλημα με τη μεγαλύτερη δυνατή ειλικρίνεια, διότι το ψέμα δεν ωφελεί, καθώς κάποτε όλα θα φανερωθούν, μα τότε ίσως να είναι αργά για να επουλωθεί οποιαδήποτε πληγή. Είναι εξαιρετικά σημαντικό το παιδί να αντιληφθεί αλλά και να πειστεί ως προς το ότι η έλλειψη δεύτερου γονέα δεν ήταν αποτέλεσμα συγκυρίας ή αποτυχίας, αλλά συνειδητής, δικής σας απόφασης με στόχο το δικό του καλό. Σταθείτε δίπλα του με τόλμη υποστηρίζοντας σθεναρά το διττό ρόλο σας: είστε και μητέρα και πατέρας.
Μην παραμελείτε τον εαυτό σας: Ένας ισορροπημένος άνθρωπος, χωρίς απωθημένα, μεγαλώνει το παιδί του καλύτερα. Η ζωή σας δεν τελείωσε με την έλευση του παιδιού σας. Φροντίστε τον εαυτό σας και διεκδικήστε λίγο χρόνο για τα πράγματα που αγαπάτε. Μην ξεχνάτε ότι παραμένετε ένας ανεξάρτητος άνθρωπος με επιθυμίες και ανάγκες. Εάν αισθάνεστε πλήρης, έτσι θα αισθάνεται και το παιδί σας.Είναι λογικό κάποιες στιγμές να αισθανθείτε αγχωμένη από την καθημερινότητα.Υπάρχουν όμως στρατηγικές αντι-στρες που μπορείτε να υιοθετήσετε και να σας βοηθήσουν ουσιαστικά.Εξάλλου είστε ένας υπέροχος, δυνατός άνθρωπος που τολμήσατε να πραγματοποιήσετε το όνειρό σας!
Mε τη συνεργασία της ψυχολόγου, MSc παιδοψυχολογίας Lancaster University, πτυχιούχου Πάντειου Πανεπιστημίου (ειδίκευση στη συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεία, BTEC in SPLD-Dyslexia, συμβουλευτική γονέων-ζεύγους-παιδιού-εφήβου), Σίλειας Δημουλή.