Παιδιά και τηλεόραση

Έχει νυχτώσει, και τι πιο όμορφο από το να καθίσετε μπροστά στην τηλεόραση μαζί με τα παιδιά σας για να παρακολουθήσετε τις αγαπημένες σας σειρές ή ταινίες! Η φαινομενικά όμορφη αυτή στιγμή, όμως, κρύβει κινδύνους για την υγεία τόσο των εφήβων όσο και των παιδιών.

Σύμφωνα με έρευνες, ο χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά για να βλέπουν τηλεόραση ξεπερνά ακόμη και το χρόνο που περνούν στο σχολείο. Τα περισσότερα παιδιά μένουν «κολλημένα» μπροστά στην τηλεόραση για ώρες, ενώ σε ορισμένα σπίτια οι τηλεοράσεις όλων των δωματίων παίζουν στη διαπασών, χωρίς καν να τις παρακολουθεί κάποιος. Σε αυτό το σημείο πρέπει να πάρετε την κατάσταση στα χέρια σας. Μην ξεχνάτε ότι είστε πρότυπο για τα παιδιά σας. Αν ένας από τους δυο γονείς συνηθίζει να κάθεται επί ώρες μπροστά στην τηλεόραση, θέλοντας και μη, θα κάνουν το ίδιο και τα παιδιά.

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ & ΓΕΥΜΑΤΑ

Όπως υποστηρίζουν πολλές ερευνητικές ομάδες, τα άτομα που στην παιδική τους ηλικία παρακολουθούν πολλές ώρες τηλεόραση έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες. Το συμπέρασμα αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η απουσία σωματικής άσκησης. Επίσης, σύμφωνα με μια νέα έρευνα η οποία διεξήχθη στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο σε 4.211 μαθητές, ηλικίας 11 έως 15 ετών, όσο περισσότερο κάθονται τα παιδιά μπροστά στην τηλεόραση, τόσες περισσότερες ακατάλληλες τροφές καταναλώνουν, όπως για παράδειγμα τσιπς, γλυκά, έτοιμα φαγητά και πολλά αναψυκτικά.

Σύμφωνα με τη μελέτη, αναψυκτικά πίνει καθημερινά το 26% των παιδιών που βλέπουν τηλεόραση λιγότερο από μισή ώρα την ημέρα, το 36% από εκείνα που βλέπουν τηλεόραση 1-2 ώρες την ημέρα, το 48% όσων βλέπουν τηλεόραση 2-3 ώρες την ημέρα, το 59% όσων καθηλώνονται 4 ώρες την ημέρα και το 69% των παιδιών τα οποία βλέπουν τηλεόραση πάνω από 4 ώρες την ημέρα. Επίσης, όσο περισσότερη τηλεόραση παρακολουθούν, τόσο λιγότερα φρούτα καταναλώνουν σε καθημερινή βάση.

ΕΣΕΙΣ: Φροντίστε ούτως ώστε τις ώρες που τα παιδιά παρακολουθούν τηλεόραση να μην υπάρχουν στο σπίτι αναψυκτικά και γλυκίσματα. Αντίθετα, τοποθετήστε σε φανερό σημείο φρούτα ή χυμούς.

ΤΗΛΕOΡΑΣΗ & ΑΡΝΗΤΙΚEΣ ΕΠΙΔΡAΣΕΙΣ

Διάφορες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η τηλεόραση μπορεί να προκαλέσει στα παιδιά αφηρημάδα, μυωπία, παχυσαρκία, συμπτώματα επιληπτικών κρίσεων, ακόμη και Αλτσχάιμερ. Ειδικοί από το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας αναφέρουν ότι ανάμεσα στις ασθένειες που παρουσιάζονται σε fans της τηλεόρασης, περιλαμβάνεται κι εκείνη της πρόωρης εφηβείας. Γεγονός που δικαιολογείται από τα προγράμματα που παρακολουθούν, από τα παιχνίδια που παίζουν στον υπολογιστή τους, μέχρι και από το σερφάρισμα στο internet.

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ

Όπως έχει αποδειχτεί, η τηλεόραση μειώνει την κοινωνική ζωή. Άτομα που κάθονται πολλές ώρες μπροστά από μια τηλεόραση χάνουν τις επαφές με τους γύρω τους. Σε πολλές οικογένειες έχει παρατηρηθεί πως έστω ένα από τα παιδιά προτιμά να γευματίζει παρακολουθώντας την αγαπημένη του σειρά, παρά με τα άτομα της οικογένειάς του. Σε άλλες περιπτώσεις, όλοι παρακολουθούν τηλεόραση, αντί να κάνουν μια ωραία συζήτηση. Η τηλεόραση απορροφά το χρόνο των παιδιών, που θα αφιέρωναν σε άλλες ασχολίες με τους φίλους τους ή την οικογένειά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παίζουν, να διαβάζουν και να κουβεντιάζουν λιγότερο, ασχολίες που είναι πολύ σημαντικές για την ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων τους, αλλά και της κοινωνικότητάς τους.

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ & ΒΙΑΙΟΤΗΤΑ

Στους γονείς ανά τον κόσμο υπάρχει διάχυτη η ανησυχία για την επίδραση της τηλεόρασης στην κοινωνικότητα και την επιθετικότητα των παιδιών. Θα μπορούσε άραγε η παρατεταμένη χρήση της τηλεόρασης να ενθαρρύνει τα παιδιά σε αντικοινωνικές συμπεριφορές; Θα μπορούσε η εικονική βία που προβάλλεται σε αυτήν, να τα ωθήσει να γευτούν την πραγματική βία;

Τι λένε οι έρευνες;

Η έρευνα που έγινε, ταυτόχρονα, στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των Η.Π.Α. και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου στην Αγγλία δεν επιβεβαίωσε τις παραπάνω ανησυχίες. Δεν μπόρεσε να βρει αποδείξεις ότι η τηλεόραση προκαλεί επικίνδυνη επιθετικότητα, βία, φόβο ή ψυχολογικές διαταραχές σε ένα ψυχικά ισορροπημένο παιδί.

Το σημαντικό που προέκυψε ήταν σαφείς ενδείξεις ότι η τηλεόραση θα μπορούσε να οξύνει κάποιο πρόβλημα που ήδη ενυπάρχει στο παιδί. Πολλά από τα παιδιά με τηλεοπτική εξάρτηση είναι ήδη δυσπροσάρμοστα. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως, αν αυτά τα παιδιά δεν έπαιρναν τις επικίνδυνες ιδέες τους από την τηλεόραση, θα τις έπαιρναν από τον κινηματογράφο, από τα περιοδικά, ακόμη και από τους φίλους τους. Αυτό, βέβαια, δεν αποτελεί επιχείρημα για να τα αφήνουμε να παρακολουθούν τηλεόραση απεριόριστα.

Ως τώρα, οι ειδικοί δεν βοηθούν πολύ, αφού διαφωνούν μεταξύ τους. Στο θέμα αυτό έχει μεγάλη σημασία η αίσθηση του μέτρου μάλλον, παρά οι αποφάσεις του τύπου «ναι, να βλέπει τα πάντα», ή «όχι, να μη βλέπει καθόλου τηλεόραση». Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναλογιστούμε τη μεγάλη σπουδαιότητα που έχουν για το παιδί η φαντασία και το παιχνίδι με συνομήλικα άτομα. Η άρνησή μας να του επιτρέψουμε την παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, που επιτρέπονται σχεδόν σε κάθε άλλο παιδί, θα έχει αντίκτυπο στην ομαλή ένταξη και αποδοχή του στις ομάδες των συνομηλίκων του.

Χρειάζεται να ζυγιστούν όλες οι πλευρές και να συνεκτιμηθούν όλες οι παράμετροι προτού αποφασίσει ο γονέας αν θα απαγορεύσει ή όχι στο παιδί να παρακολουθήσει τηλεοπτικά προγράμματα. Αν ο γονέας προσπαθήσει να θυμηθεί τα δικά του παιδικά χρόνια καθώς και τις πολεμοχαρείς ταινίες που είχε απολαύσει τότε, θα βρει τις επιδράσεις τους πρόσκαιρες και χωρίς επιβλαβείς συνέπειες. Άλλωστε δεν είμαστε παθητικά θύματα της τηλεόρασης. Έχουμε το δικαίωμα επιλογής. Ας μάθουμε, λοιπόν, να χρησιμοποιούμε το διακόπτη της τηλεόρασης, όχι μόνο για να την ανοίγουμε, αλλά και για να την κλείνουμε.

Από την άλλη πλευρά, έρευνες έχουν δείξει ότι η βία που παρουσιάζεται στην τηλεόραση μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στα παιδιά. Για παράδειγμα, οι ταινίες τρόμου ενδέχεται να οδηγήσουν σε μετατραυματικό στρες τα παιδιά. Οι σκηνές σωματικής ή λεκτικής βίας έχουν ως αποτέλεσμα:

• Να μάθει το παιδί να συμπεριφέρεται βίαια.
• Να γίνει πιο «αναίσθητο» στις βλαβερές επιδράσεις της βίας.
• Να αποκτήσει φοβίες, όπως για παράδειγμα ότι κάποιο βίαιο γεγονός μπορεί να συμβεί και στο ίδιο ή τους δικούς του.
• Να μάθει να χρησιμοποιεί κατά κόρον άσχημες λέξεις.
• Να συμπεριφέρεται άσχημα και κυρίως σε παιδιά μικρότερης ηλικίας από αυτό.

Η βία και ο τρόμος δεν είναι τα μόνα λανθασμένα μηνύματα που προβάλλονται από την τηλεόραση. Δυνατά μηνύματα σεξουαλικής συμπεριφοράς και στερεοτύπων, ρατσισμού αλλά και κακές συνήθειες, όπως η κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών και το κάπνισμα, επηρεάζουν τα παιδιά.

ΕΣΕΙΣ: Να είστε πάντα σε ετοιμότητα. Να παρακολουθείτε τις αντιδράσεις των παιδιών σας και να είστε προετοιμασμένοι να κλείσετε την τηλεόραση εάν δείτε ότι αναστατώνονται. Εάν το παιδί σας είναι μεγαλύτερης ηλικίας, στην περίπτωση που τύχει να δείτε κάποιο πρόγραμμα με θέματα βίας ή σεξουαλικότητας, συζητήστε τα μαζί του. Δυστυχώς, συχνά η τηλεόραση χρησιμοποιείται σαν ηλεκτρονική «νταντά» για να απασχολεί τα παιδιά, ενώ οι γονείς δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για το τι βλέπουν και πάνω απ’ όλα για το τι σκέφτονται και τι νιώθουν γι’ αυτό που βλέπουν. Το σημαντικότερο είναι να θυμάστε ότι το τι παίρνουν τα παιδιά από την τηλεόραση και πόσο αυτή τα επηρεάζει καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το πώς τα έχουν μάθει οι ίδιοι οι γονείς τους να τη «χρησιμοποιούν».

ΤΑ «Α» ΤΗΣ…ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

Αποφασίστε πόση ώρα θα πρέπει τα παιδιά σας να βλέπουν τηλεόραση την ημέρα.

Αποφύγετε τις τρομακτικές ή δυσάρεστες εκπομπές.

Αποφασίστε ποιες εκπομπές και ποια έργα είναι κατάλληλα για την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του.

Ο ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΛΑΤΡΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Τα παιδιά αποζητούν ήρωες-πρότυπα που μπορούν να υπερνικούν, όρια τόπου και χρόνου, λογική και τάξη, να αναποδογυρίζουν την πραγματικότητα, να είναι θαρραλέοι, να έχουν δύναμη και να τα βάζουν με μεγαλύτερους και δυνατότερους. Οι αγαπητές φιγούρες των παιδιών είναι όσες έχουν παιδικές αδυναμίες, ενώ είναι ταυτόχρονα συμπαθητικές και χαριτωμένες. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από τέτοιους «παντοδύναμους φίλους», γιατί τα βοηθούν να ξεπερνούν τις «αδυναμίες» τους.

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟΝ ΗΧΟ

Δεν είναι μόνο η εικόνα της τηλεόρασης που κάνει τα παιδιά να αξιολογούν ένα τηλεοπτικό θέαμα ως ενδιαφέρον ή βαρετό, αλλά και ο ήχος. Μέχρι να ολοκληρωθεί η οπτική αντίληψη των παιδιών, στο δέκατο περίπου έτος της ηλικίας τους, η ακοή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το τι «αποκομίζουν» τα παιδιά από όσα παρακολουθούν, επειδή αποδεδειγμένα τα ακουστικά ερεθίσματα έχουν πολύ πιο άμεσο συναισθηματικό αντίκτυπο.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• Η σωστή θέση των παιδιών, όταν παρακολουθούν τηλεόραση είναι τουλάχιστον 60 εκατοστά μακριά από την οθόνη και πάντα σε ένα δωμάτιο με αρκετό φωτισμό.
• Αν για κάποιον λόγο το παιδί θα πρέπει να πλησιάσει την οθόνη αρκετά, τότε είναι καλό να κλείνει το ένα μάτι του. Σύμφωνα με έρευνες, αν το ένα μάτι είναι κλειστό, τότε δεν παρουσιάζεται ευαισθησία στα φώτα της οθόνης.
• Τα παιδιά όταν είναι άρρωστα ή κουρασμένα, είναι προτιμότερο να μην παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια.
• Ρυθμίστε τη φωτεινότητα της οθόνης σας πάντα στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Αναμφισβήτητα έχετε προσπαθήσει πολλές φορές να αποσπάσετε το ενδιαφέρον των παιδιών σας από την τηλεόραση. Μάταια όμως!

Εμείς, σας προτείνουμε τις πιο απλές λύσεις στο πρόβλημα αυτό:

• Φροντίστε οι ελεύθερες ώρες που έχουν τα παιδιά ενώ βρίσκονται στο σπίτι, να μετατραπούν σε έναν ωραίο περίπατο ή σε μια βόλτα. Βγείτε με τα παιδιά σας ακόμη και αν είστε κουρασμένοι.
• Αν τα παιδιά είναι μικρής ηλικίας, αποσπάστε τους την προσοχή με μια διασκεδαστική για εκείνα δραστηριότητα. Όπως για παράδειγμα η δημιουργία μιας όμορφης ζωγραφιάς ή μιας κατασκευής. Διαφορετικά, γράψτε τα παιδιά σε κάποιο άθλημα ή σε κάποια σχολή δραστηριοτήτων.
• Μετατρέψτε το χρόνο που θα κατανάλωνε το παιδί σας μπροστά στην τηλεόραση σε συζήτηση. Συζητήσετε μαζί του για οτιδήποτε το απασχολεί, για ό,τι έγινε, δηλαδή, στη διάρκεια της ημέρας κ.τ.λ.
• Φροντίστε ούτως ώστε όταν τα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι να έχετε την τηλεόραση κλειστή. Έτσι, η προσοχή τους δεν θα πέσει κατευθείαν σε αυτήν (τις περισσότερες φορές) αλλά θα ανακαλύψουν κάποια άλλη ασχολία.

Mε τη συνεργασία του συμβούλου Ψυχικής Υγείας και Διαπροσωπικών Σχέσεων, ψυχοθεραπευτή, Κώστα Μιχαηλίδη.